DEDE KORKUT
KİMDİR?
Dede Korkut'un gerçek ismi, hayatı, yaşadığı
çağ ve coğrafyayı kesin olarak aydınlatmak eldeki kaynaklar ve rivayet ile
mümkün değildir. Destanlarda çıkarılabildiği kadarıyla ise Dede Korkut'un
kişiliği iki şekildedir;
1- Kutsal Kişiliği , 2- Bilge Kişiliği.
Başka kaynaklarda devlet adamı kişiliğinin
de bulunduğu belirtilmektedir. Dede Korkut çok kişilikli olarak karşımıza
çıkması farklı zaman, hatta farklı mekanda yaşamış benzer şahsiyetlerin
destanlarda tek isim altında toplanmış olabileceğini düşündürüyor. Fakat bu
kişiliklerin halkın eklentisi olma ihtimali de vardır
Destanlarda Dede Korkut keramet sahibi
biridir. Doğa üstü bir manevi güce sahiptir. Destanlarda şu gibi kerametleri
görülmüştür;
1- Gelecekten Haber
Verme: " Korkut Ata söyledi: Ahir zamanda hanlık
tekrar Kayı'ya geçecek. Kimse ellerinden alamayacak, ahir zaman olup kıyamet
kopuncaya kadar. " (Mukaddime)
Destanda geçen örnekte de belirtildiği gibi
Dede Korkut gelcekten haberler verirdi. Bu haberleri geçmişte yaşadığı
denyimlere dayanarak söylerdi.
2- Halkın Onun Sözünü
Tutması: " Korkut Ata Oğuz kaminin müşgülün
hallederdi. Her ne iş olsa Korkut Ata'ya danışmadan yamazlardı. Her ne ki
buyursa kabül ederlerdi. Sözünü tutup tamam ederlerdi. " (Mukaddime) Hanlardan
çobana kadar herkes onun sözüne güvenirdi, ona danışırlardı.
3- Duasının Allah Katında Kabul
Olması: ". Ne derse olurdu. Gaipten haber söylerdi.
Hak Taala onun gönlüne ilham ederdi. " (Mukaddime) ,
". Dede Korkut dedi: (Kılıç) Çalarsan elin
kurusun dedi. Hak Taala'nın emri ile Deli Karçar'ın eli yukarıda asılı kaldı.
Zira Dede Korkut keramet sahibi idi, dileği kabul olundu. " (Kam Püre'nin Oğlu
Bamsı Beyrek Destanı)
Birinci örnekte geçen "Ne derse olurdu."
Cümlesi hem halkın onun sözünü dinlediği hem de duasının kabul edildiği
anlamındadır. İkinci örnekte de duasının kabul olduğu
belirtilmiştir.
Dede Korkut'taki bu kerametlerin iki
kaynaktan gelmiş olabileceği düşünülmektedir;
1- İslam Tasavvufu
2- Şamanist İnanç
Dede Korkut'un destanlarda islam tasavvufuna
uymayan davranışları bu ihtimali zayıflatıyor. Mutasavvuflardaki kamil insan
olma hedefi, çile çekme, dergah. gibi unsurlar Dede Korkut'ta görülmüyor.
Ermişlerinkine benzeyen olağan üstü olaylar yaşaması da yazıya geçirilene kadar
uğramış olduğu değişiklikler olbilir. Çünkü Türkler'in islamı henüz kabul ettiği
ve değişim içerisinde olduğu 15-16. yy.larda yazıya geçirilmiştir.
Dede Korkut'un kutsal kişiliğinin şamanist
yaşantıdan gelmiş olabileceğini kabul edebiliriz. Ozan oluşu şamanistlerin
özelliğini hatırlatmaktadır. Ayrıca kerametlerini gizlememesi de kutsal
kişiliğinin şaman inancından geldiğini güçlendirmektedir.
DEDE KORKUT'UN BİLGE KİŞİLİĞİ
Dede Korkut devlet adamlarından sıradan
insanlara kadar etkili ve öğüt vericidir. Bilgeliği eğitici, öğretici ve tenkit
edicidir. Onun bu kişiliği tarih ve toplum yaşantısından gelmektedir. Geçmiş
alplerin başından geçen olayları anlatır ve öğüt verir.
DEDE KORKUT'UN SOYU
Dede Korkut'un soyu hakkında kesin bir bilgi
elde edilememekle birlikte, mukaddimede Bayat Boyu'ndan olduğu geçiyor. Ayrıca
bazı kaynaklar Kara Hoca'nın oğlu olduğunu söylemektedir.Ebulgazi de Kayı
boyundan olduğunu yazmıştır. Karmış Han'ın oğlu demiştir. Bazı rivayetler İshak
Peygamberin soyundan söyler. Bir başka rivayete göre de hristiyan Aziz
Kirkor'dur
0 yorum:
Yorum Gönder